معماری مسکونی ایرانی در تطابق با آب‌وهوای هر منطقه یکی از شگفتی‌های هنر ایرانی است که ذهن جهانگردان را برای هزاران سال به خود مشغول کرده و سبب گردیده تا دهان به ستایش ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن بگشایند. یزد سرزمین خشت و خورشید، مآمن امنی برای نگهداری از این میراث ملموس گذشتگان است که امروزه پس از دریافت عنوان شهر جهانی یزد بار سنگین‌تری بر دوش شهروندان گذاشته‌شده تا حافظان خوبی برای این دستاوردهای بی‌نظیر باشند.
خانه لاری‌ها با قدمتی نزدیک به 150 سال و مقارن با قاجاریه، ازجمله نمونه‌های کامل معماری کویری است که مجموعه‌ای از عناصر سازه‌ای ایرانی را به بینندگان نمایش می‌دهد. این خانه در محله‌ی فهادان بافت تاریخی یزد، در جوار عمارت کلاه‌فرنگی واقع‌شده و با شماره‌ی 1837 در سال 75 شمسی به ثبت ملی رسیده است. این خانه‌ی اعیانی که خود متشکل از شش منزل است روزگاری متعلق به یک تاجر، با اصالت لارستانی به نام حاج محمدابراهیم لاری بوده که تا اواخر دوران رضاشاه در تملک همین خانواده بوده است. پس از آن مدتی متروک‌شده و سپس به خانقاه دراویش نعمت اللهی تبدیل گردید. در سال 1363 سازمان میراث فرهنگی کشور خانه را به نفع دولت ضبط نمود که اکنون پس از چند دوره مرمت به یکی از جاذبه های شناخته شده ی شهر و موزه ی اسناد تبدیل شده است.
همچنین بخوانید : راهنمای سفر به یزد
مشخصات خانه لاری های یزد
این خانه 1700 مترمربع مساحت دارد و از سه حیاط تشکیل‌شده که دوتای ان خصوصی است. از طریق یک هشتی می‌توان به حیاط بزرگ یا بیرونی رسید که شامل ایوان بزرگ، بادگیر اصلی، ایوانچه‌ها، اتاق‌های پنج‌دری، سه‌دری، زیرزمین و … می‌شود. حوض آبی‌رنگ و تخت چوبی بزرگ معروف به «غروب نشین» در سایه‌سار درختان انار چشم هر بیننده‌ای را نوازش می‌دهد.
چندین بادگیر فضاهای این خانه را خنک می‌کند اما بزرگ‌ترین آن بادگیر ایوان بزرگ است. هریک از اتاق‌های خانه لاری‌ها با عناصر معماری ایرانی همچون طاقچه و گچ‌بری تزئین گردیده است. عبورنورآفتاب از لابه‌لای شیشه‌های رنگارنگ درب‌های ارسی صحنه‌ی دلبرانه ای را رقم می زند که بسیار چشم نواز است. یکی از اتاق ها که متعلق به پسر خانواده ی لاری بوده به تصاویری از بانوان اروپایی ویکتوریایی مزین شده و در نوع خود بسیار جالب توجه است. لازم به توضیح است هر یک اتاق‌های این خانه کاربری خود را دارد به ویژه انکه متناسب با فصل سال برخی از آنها مناسب فصول گرم و برخی مناسب فصول سرد هستند. حیاط میانی خانه لاری‌ها که خصوصی تر است شامل هفت دری، پنج‌دری و سه‌دری است که به سبب داشتن تاق نماهای متقارن از مکان های محبوب خانه است. حیاط سوم که خصوصی ترین مکان خانه است، تنها یک اتاق دارد که به خلوت گاه معروف است. کاربری دقیق این قسمت مشخص نیست اما حوض میانی و درختان حکایت از یک گوشه ی دنج دارد.
همچنین بخوانید : جاذبه های گردشگری یزد
اگرچه خانه های مسکونی زیادی در یزد وجود دارد که هریک نماینده ی درخوری برای شناسایی معماری کویر هستند اما خانه‌ی لاری‌ها به سبب ویژگی‌های معماری، تاریخ پر فراز و نشیب و همچنین کاربری کنونی به عنوان موزه ی اسناد مقصد گردشگری مناسبی برای علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ یزد است و شایستگی بازدید را دارد.