زندان اسکندر یزد که به نام مدرسه ی ضیائیه نیز شناخته می‌شود، از آثار تاریخی و گردشگری یزد در قلب بافت تاریخی این شهر جهانی است که به سبب معماری متمایز و مستحکم شهرتی بسیار دارد. این بنا در مجاورت مسجد جامع یزد و بقعه‌ی چهارده معصوم قرار دارد و به جاذبه های یزد از جمله خانه لاری ها، . درباره پیشینه‌یآن گفته شده که توسط شخصی به نام ضیاءالدین حسین رضی در سال ۸۳۱ ه.ق با الگویی مشابه مدارس احداث شده است.
درباره‌ی کاربری این بنا هنوز پرسش‌های بسیاری باقی است. برخی معتقدند این بنا مدرسه بوده، برخی نظر بر این دارند که کاربری دیوانی داشته است. معماری این مدرسه از سبک آذری پیروی می کند که به‌واسطه دیوارهای سترگ و بلندش شناخته می‌شود. در مجاورت ورودی این بنا تالاری بلند وجود دارد که به‌سبب نوع گوشه سازی، گچ‌بری و معماری آن را به دوران ساسانی یا سده‌های اولیه هجری نسبت می‌دهند.
علت نام‌گذاریآن به زندان اسکندر به علت معماری عجیب این بنا است که در میان آن چاهی وجود دارد که به سرداب مخوف اما از نظر معماری بسیار زیبا منتهی می‌شود.
حافظ شیرازی تنها یک‌بار از شیراز خارج‌شده و به یزد سفر کرده است و در شعر معر‌وف خود«دلم از وحشت زندان سکندر بگرفت / رخت بربندم و تا ملک سلیمان بروم» از جدا بودن از شیراز اظهار دل‌تنگی کرده است.
روایتی تاریخی وجود دارد که یزد را به‌عنوان تبعیدگاهی در زمان هخامنشی و مقدونی معرفی می‌کند اما تاکنون هیچ شاهد باستان‌شناسی یا تاریخی برای این مسئله یافت نشده است.